КАКО СУ ПИСАЛИ СТАРИ ВЛАСИ У ИСТОЧНОЈ СРБИЈИ? - KUM A SKRIS STRAMOŞÎ NUOŞTRI?

[Paun]

http://forum.paundurlic.com/index.php?topic=1129.msg6251#msg6251

Na ovom linku je Vladov topik na kome mi je postavljeno pitanje kako su pisali naši preci početkom 19. veka,
bolje reči: da li je tačno "otkriće" negotinskog NVO "Gergina", koje je plasirano kao senzacija, da je "vlaska cirilica Krajinskih Vlaha s pocetka 19. veka (pre oko 200 godina)" izgledala ovako:


  
Moj odgovor je: Nije, ovako NIKADA nisu pisali ni "naši" ni "njihovi" preci, bolje reči: "ničiji" preci, to je prosto savremena transliteracija poznatog teksta:



koji se može naći na Wikipediji:
http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%94%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:Romanian-kirilitza-tatal-nostru.jpg

i čija odgovarajuća transkripcija treba da izgleda ovako:
Тáтъль нóстрȢ, кáрєлє єщй î чєрюрй, сфнцáскъсє нȢмєлє тъȣ : Вiє îпръръцiѧ тá : фiє вóѧ тá, прє кȢмь î чєрю, шѝ прє пъмѫнть. Пѫйнѣ нóастръ чѣ де тоте зѝлеле, дънєѡ нóаѡ áстъзй. Шѝ нє ѩртъ нóаѡ даторíйлє нóастрє прє кȢмь шѝ ной єртъмь датóрничилѡрь нóщрй: Шѝ нȢ нє дȢчє прє но́й î испѝть, чѝ нє избъвѣщє дє чєл ръȣ. Къ атá ѩстє îпъръцiѧ, шѝ ПȢтѣрѣ, шѝ мърирѣ î вѣчй, амѝнь.

Pošto je prethodna slika malo iskrzana, evo istog tog teksta u čitkijoj verziji:



Nije ništa neobično da se stari tekstovi, pisani pismom koje više nije u upotrebi, štampaju u novom ruhu, ali ako je ovaj modernizovan prepis protumačen onako kako je to učinila negotinska "Gergina", onda je to teško ogrešenje o istinu.

Evo jednog primera preslovljavanja teksta, koje je sačinjeno radi propagiranja rumunske istorije među Vlasima istočne Srbije:



Sada sledi ono najvažnije: ako naši preci nisu pisali ovako, kako kaže "Gergina", kako su onda pisali, ako su uopšte pisali, i ako su pisali, da li je nešto od toga sačuvano? U prilici sam ne samo da odgovorim potvrdno, nego i da pokažem jedan dokument, koji je sačuvan u Arhivu Srbije. On se pominje u literaturi, ali ga niko do sada nije publikovao, pa mu je ovo ovde na Florumu, vatreno krštenje. Dokument je nastao u Tekiji 1837. godine, i sadrži molbu meštana upućenu knezu Milošu za pomoć u obnovi seoske crkve.




Evo i prepisa koji sam sačinio za ovu priliku, a koji će se naći u monografiji "Vlasi karpatske Srbije":
ПрялȣминатулȢи ши пря îнвацатȢлȢи ши де ДумнезъȢ алесулъ ДомнȢл НострȢ Челмилостивь Милошь

арътъмь Маририсале пентрȢ аноастръ не пȢтинчоасъ бисерикъ финдь де 22 де ани фъкутъ î(н)тîмплîндȢса де аȢми слебитъ ашадар рȢгъмь прялȢминать Милостивия Марири сале де ла тоатъ ωбщя текиеи кȢ капетеле дескоперите шû ку џен(ун)ки лапомънть деламик пънъ ламаре преωци ши кмеци сатулȢи сърȢтъм пичоареле ши чинститъ мъна мърири сале ча дряптъ девреме къ бис(е)рика аноастръ детотъ аȢмислъбитъ Маре Милостивул ДȢмнезъȢ îдемнîндъ де аȢ венитъ шû Домну пъринтеле нострȢ влъдика де аȢ слȢжить î(н)бисърикъ ма кȢ маре фрикъ аȢслȢжить ши пъринтеле влъдика няȢ спȢсь ши няȢ îдемнать пентрȢ касъ неарътъмь кътръ Мъриръ МилостивнȢ Господари ши ярънерȢгъ(м) кътръ Милостивномь Господари деламик пънъламаре нерȢгъмь пентрȢ кîтъ пȢтере авем нои съажȢтȢръм бисерика кȢ варь ши кȢ пятръ ши (кȢ) гринзиле ши арътъм кîц бани аре бис(е)рика = 2200 бани гата дарь алтъ пȢтере нупȢтемь ажȢтȢра къ сîнть ωамени сиромани дарь ачестя нȢмите десȢсъ адекъ варȢ шипетриле шигринзиле нȢлеавемь гата пънъ нȢвомь добîнди ръспунсь дела Милостивул Господарû

Ши ръмîнемъ тоатъ ωбщѣ тъкиеи аплекътори ширȢгътори Мърири Сале ГосподарîлȢи Милошь

î(н) тъкия 10 ј(?)аноария анȢл 1837


Da bi se lakše čitao tekst, evo glasovnih vrednosti pojedinih znakova:

Ȣ = u (ажȢтȢра = ажутура),
ь  = meki znak, nema gl. vrednost
ъ = ă (арътъмь = aрăтăм, бисерикъ = бисерикă, пънъ = пăнă)
я = ја (тъкия = Tăkija, Tekija)
î  = î, în
ω = o
щ = št
ѣ  = e, je

[Vlad]

Evo jednog primera preslovljavanja teksta, koje je sačinjeno radi propagiranja rumunske istorije među Vlasima istočne Srbije:

Paune, ako nije problem, možeš li reći nešto više o ovoj knjizi.

Pozdrav

[Volcae]

@ Vlad

Да погодим  

Број часописа НАДЕЖДЕА (који је излазио у Вршцу) из прве половине 40тих година, 20-ог века, писан ћирилицом у којем је Санду Кристеа Тимок објавио "Историа Романилор Тимочењ"

Cristea Sandu Timoc : Istoria românilor timoceni, Vârşeţ-Serbia, Ed. Nădejdea, 1944.  

Он је и творац ћирилице за тимочке Румуне само што нема преко 200 година још   .

[Paun]

Paune, ako nije problem, možeš li reći nešto više o ovoj knjizi.

Jeste priličan problem, jer je do mene u Muzej stigao samo deo od 101. do 161. stranice, bez korica i impresuma. Sudeći po tekstu, to je jedna od onih rumunskih brošura iz minulih vremena kojima je istočna Srbija bila zatrpavana, s ciljem da se kod Vlaha probudi rumunska nacionalna svest. Jedini koji je nešto više mogao da mi kaže o ovoj "literaturi", bio je g. Dragić, ali i to je bilo samo njegovo nagađanje da je možda reč o rumunskoj istoriji koju je za Vlahe u Srbiji "preveo" na ćirilicu neki sveštenik iz Vršca, i to u vreme Drugog svetskog rata.

[Vlad]

@ Vlad

Да погодим  

Број часописа НАДЕЖДЕА (који је излазио у Вршцу) из прве половине 40тих година, 20-ог века, писан ћирилицом у којем је Санду Кристеа Тимок објавио "Историа Романилор Тимочењ"

Cristea Sandu Timoc : Istoria românilor timoceni, Vârşeţ-Serbia, Ed. Nădejdea, 1944.  
Он је и творац ћирилице за тимочке Румуне само што нема преко 200 година још   .

Ajd, ne cepidlači i ti.

Sto godina tamo-vamo, nije ništa strašno

[Vlad]

Sada sledi ono najvažnije: ako naši preci nisu pisali ovako, kako kaže "Gergina", kako su onda pisali, ako su uopšte pisali, i ako su pisali, da li je nešto od toga sačuvano? U prilici sam ne samo da odgovorim potvrdno, nego i da pokažem jedan dokument, koji je sačuvan u Arhivu Srbije. On se pominje u literaturi, ali ga niko do sada nije publikovao, pa mu je ovo ovde na Florumu, vatreno krštenje. Dokument je nastao u Tekiji 1837. godine, i sadrži molbu meštana upućenu knezu Milošu za pomoć u obnovi seoske crkve.

Još samo ovo, Paune:
ako dobro razumem, ovo se pismo koristilo i u Rumuniji ili Vlaškoj ili kako se već tada zvala Rumunija 1837. godine, ili postoje razlike u načinu zapisivanja između primera koji si prezentovao i sličnih primera iz današnje Rumunije?

[Paun]

Iz tekijskog akta, kada se pažljivo prouči njegov jezik i pismo, slede dva veoma važna zaključka:
1) njega nije sastavio lokalni Vlah, nego neki učeni čovek sa strane, i
2) pismo na kome je napisan sasvim je u duhu pravopisa koji je na području današnje Rumunije bio primenjivan više vekova.

U vezi sa ovim prvim, može se pretpostaviti da je reč o nekom svešteniku, koji je obrazovanje stekao u Vlaškoj, kakvih je bilo dosta u istočnoj Srbiji sve do polovine XIX veka, a u vezi sa ovim drugim, skrenuo bih pažnju na sledeći dokument, koji je nastao 1521. godine i koji sam obradio za monografiju "Vlasi karpatske Srbije" zbog toga što se u njemu nalazi najstariji poznati pomen imena Vlaške kneževine. Dokument je poznat u rumunskoj istoriji kao Scrisoarea lui Neacşu („Njakšuovo pismo“).
 


Vidimo, dakle, da izvorni oblik rumunskog imena Vlaške glasi:

цѣра рȢмънѣскъ
tj. цеара румăнеаскă 

Što se pisma tiče, ako uporedimo ovaj dokument sa onim iz Tekije, vidimo da je rečo istom pismu.
Zanimljivo je da je ono nestalo iz upotrebe nekako u isto vreme i na području Rumunije i na području Srbije: u Rumuniji ga zamenjuje latinica, a u Srbiji Vukova ćirilica!

[Volcae]

Evo i prepisa koji sam sačinio za ovu priliku, a koji će se naći u monografiji "Vlasi karpatske Srbije":
ПрялȣминатулȢи ши пря îнвацатȢлȢи ши де ДумнезъȢ алесулъ ДомнȢл НострȢ Челмилостивь Милошь

арътъмь Маририсале пентрȢ аноастръ не пȢтинчоасъ бисерикъ финдь де 22 де ани фъкутъ î(н)тîмплîндȢса де аȢми слебитъ ашадар рȢгъмь прялȢминать Милостивия Марири сале де ла тоатъ ωбщя текиеи кȢ капетеле дескоперите шû ку џен(ун)ки лапомънть деламик пънъ ламаре преωци ши кмеци сатулȢи сърȢтъм пичоареле ши чинститъ мъна мърири сале ча дряптъ девреме къ бис(е)рика аноастръ детотъ аȢмислъбитъ Маре Милостивул ДȢмнезъȢ îдемнîндъ де аȢ венитъ шû Домну пъринтеле нострȢ влъдика де аȢ слȢжить î(н)бисърикъ ма кȢ маре фрикъ аȢслȢжить ши пъринтеле влъдика няȢ спȢсь ши няȢ îдемнать пентрȢ касъ неарътъмь кътръ Мъриръ МилостивнȢ Господари ши ярънерȢгъ(м) кътръ Милостивномь Господари деламик пънъламаре нерȢгъмь пентрȢ кîтъ пȢтере авем нои съажȢтȢръм бисерика кȢ варь ши кȢ пятръ ши (кȢ) гринзиле ши арътъм кîц бани аре бис(е)рика = 2200 бани гата дарь алтъ пȢтере нупȢтемь ажȢтȢра къ сîнть ωамени сиромани дарь ачестя нȢмите десȢсъ адекъ варȢ шипетриле шигринзиле нȢлеавемь гата пънъ нȢвомь добîнди ръспунсь дела Милостивул Господарû

Ши ръмîнемъ тоатъ ωбщѣ тъкиеи аплекътори ширȢгътори Мърири Сале ГосподарîлȢи Милошь

î(н) тъкия 10 ј(?)аноария анȢл 1837


Da bi se lakše čitao tekst, evo glasovnih vrednosti pojedinih znakova:

Ȣ = u (ажȢтȢра = ажутура),
ь  = meki znak, nema gl. vrednost
ъ = ă (арътъмь = aрăтăм, бисерикъ = бисерикă, пънъ = пăнă)
я = ја (тъкия = Tăkija, Tekija)
î  = î, în
ω = o
щ = št
ѣ  = e, je

Prealuminatului şi prea învăţatului şi de Dumnezău alesul Domnul Nostru Celmilostiv Miloş.

arătăm Maririsale pentru anoastră ne putincioasă biserică find de 22 de ani făcută întâmplândusa de
aumi slebită aşadar rugăm prealuminat Milostiviia Mariri sale de la toată obştea techiei cu capetele
descoperite şi cu genunchi lapomânt delamic pănă la lamare preoţi şi cmeţi satului sărutăm
picioarele şi cinstită mănă măriri sale cea dreaptă devreme că biserica anoastră detot aumislăbit
Mare Milostivul îndemnând de au venit şi Domnu părintele nostru vlădica de au slujit în
bisărică ma cu mare frică auslujit şi părintele vlădica neau spus şi neau îndemnat pentru casă
ne arătăm cătră Măriră Milostivnu Gospodari şi iarănerugăm cătră Milostivnom Gospodari delamic
pănălamare nerugăm pentru câtă putere avem noi săajuturăm biserica cu var şi cu peatră şi cu
grinzile arătăm câţ bani are biserica = 2200 bani gata dar altă putere nuputem ajutura că sânt
oameni siromani dară acestea numite desus adecă varu şipetrile şigrinzile nuleavem gata pănă
nuvom dobândi răspuns dela Milostivul Gospodari

Şi rămânem toată obştea tăchiei aplecători şirugători Măriri Sale Gospodarâlui Miloş

în tăchia 10 i(?)anoarea anul 1837  

[Paun]

Evo i prepisa koji sam sačinio za ovu priliku, a koji će se naći u monografiji "Vlasi karpatske Srbije":
ПрялȣминатулȢи ши пря îнвацатȢлȢи ши де ДумнезъȢ алесулъ ДомнȢл НострȢ Челмилостивь Милошь

арътъмь Маририсале пентрȢ аноастръ не пȢтинчоасъ бисерикъ финдь де 22 де ани фъкутъ î(н)тîмплîндȢса де аȢми слебитъ ашадар рȢгъмь прялȢминать Милостивия Марири сале де ла тоатъ ωбщя текиеи кȢ капетеле дескоперите шû ку џен(ун)ки лапомънть деламик пънъ ламаре преωци ши кмеци сатулȢи сърȢтъм пичоареле ши чинститъ мъна мърири сале ча дряптъ девреме къ бис(е)рика аноастръ детотъ аȢмислъбитъ Маре Милостивул ДȢмнезъȢ îдемнîндъ де аȢ венитъ шû Домну пъринтеле нострȢ влъдика де аȢ слȢжить î(н)бисърикъ ма кȢ маре фрикъ аȢслȢжить ши пъринтеле влъдика няȢ спȢсь ши няȢ îдемнать пентрȢ касъ неарътъмь кътръ Мъриръ МилостивнȢ Господари ши ярънерȢгъ(м) кътръ Милостивномь Господари деламик пънъламаре нерȢгъмь пентрȢ кîтъ пȢтере авем нои съажȢтȢръм бисерика кȢ варь ши кȢ пятръ ши (кȢ) гринзиле ши арътъм кîц бани аре бис(е)рика = 2200 бани гата дарь алтъ пȢтере нупȢтемь ажȢтȢра къ сîнть ωамени сиромани дарь ачестя нȢмите десȢсъ адекъ варȢ шипетриле шигринзиле нȢлеавемь гата пънъ нȢвомь добîнди ръспунсь дела Милостивул Господарû

Ши ръмîнемъ тоатъ ωбщѣ тъкиеи аплекътори ширȢгътори Мърири Сале ГосподарîлȢи Милошь

î(н) тъкия 10 ј(?)аноария анȢл 1837


Da bi se lakše čitao tekst, evo glasovnih vrednosti pojedinih znakova:

Ȣ = u (ажȢтȢра = ажутура),
ь  = meki znak, nema gl. vrednost
ъ = ă (арътъмь = aрăтăм, бисерикъ = бисерикă, пънъ = пăнă)
я = ја (тъкия = Tăkija, Tekija)
î  = î, în
ω = o
щ = št
ѣ  = e, je

Prealuminatului şi prea învăţatului şi de Dumnezău alesul Domnul Nostru Celmilostiv Miloş.

arătăm Maririsale pentru anoastră ne putincioasă biserică find de 22 de ani făcută întâmplândusa de
aumi slebită aşadar rugăm prealuminat Milostiviia Mariri sale de la toată obştea techiei cu capetele
descoperite şi cu genunchi lapomânt delamic pănă la lamare preoţi şi cmeţi satului sărutăm
picioarele şi cinstită mănă măriri sale cea dreaptă devreme că biserica anoastră detot aumislăbit
Mare Milostivul Dumnezău îndemnând de au venit şi Domnu părintele nostru vlădica de au slujit în
bisărică ma cu mare frică auslujit şi părintele vlădica neau spus şi neau îndemnat pentru casă
ne arătăm cătră Măriră Milostivnu Gospodari şi iarănerugăm cătră Milostivnom Gospodari delamic
pănălamare nerugăm pentru câtă putere avem noi săajuturăm biserica cu var şi cu peatră şi cu
grinzile arătăm câţ bani are biserica = 2200 bani gata dar altă putere nuputem ajutura că sânt
oameni siromani dară acestea numite desus adecă varu şipetrile şigrinzile nuleavem gata pănă
nuvom dobândi răspuns dela Milostivul Gospodari

Şi rămânem toată obştea tăchiei aplecători şirugători Măriri Sale Gospodarâlui Miloş

în tăchia 10 i(?)anoarea anul 1837  

Radi lakšeg čitanja, koje će nam omogućiti da razmotrimo jezik, valja da malo očistimo dokument od nekih očiglednih omaški koje je pisar napravio (a koje su pravili svi pisari onoga vremena, ne samo vlaški), na prvom mestu da rastavimo reči koje je on pogrešno napisao sastavljeno.



Prealuminatului şi preaînvăţatului şi de Dumnezău alesul Domnul Nostru Celmilostiv Miloş.

arătăm Mariri sale pentru anoastră ne putincioasă biserică find de 22 de ani făcută întâmplândusa de
au mi slebită aşadar rugăm prealuminat Milostiviia Mariri sale de la toată obştea techiei cu capetele
descoperite şi cu genunchi la pomânt de la mic pănă la mare preoţi şi cmeţi satului sărutăm
picioarele şi cinstită mănă măriri sale cea dreaptă de vreme că biserica anoastră de tot au mi slăbit
Mare Milostivul Dumnezău îndemnând de au venit şi Domnu părintele nostru vlădica de au slujit în
bisărică ma cu mare frică au slujit şi părintele vlădica ne au spus şi ne au îndemnat pentru ca să
ne arătăm cătră Măriră Milostivnu Gospodari şi iară ne rugăm cătră Milostivnom Gospodari de la mic
pănă la mare ne rugăm pentru câtă putere avem noi să ajuturăm biserica cu var şi cu peatră şi cu
grinzile arătăm câţ bani are biserica = 2200 bani gata dar altă putere nu putem ajutura că sânt
oameni siromani dară acestea numite de sus adecă varu şi petrile şi grinzile nu le avem gata pănă
nu vom dobândi răspuns de la Milostivul Gospodari

Şi rămânem toată obştea tăchiei aplecători şi rugători Măriri Sale Gospodarâlui Miloş

în tăchia 10 i(?)anoarea anul 1837