Dograĭ- đeţăĭ dograĭ ku ĭal
đeţăĭ dograĭ la lukru
•
dograĭReč nije obrađena i treba je uneti, ali je problem u sledećem:
1 - neophodno je označiti akcenat (boldiranjem naglašenog vokala)
2 - dati bilo kakav prevod srpski, makar fraze koja se navode uz reč
3 - po mogućstvu odrediti vrstu reči
Primer:
[akc. dogr
aĭ] ako je tačan, upućuje na imenicu.
Njen oblik
do +
graĭ ukazuje na područje Banata (tačnije Almaša), gde su dijalektolozi otkrili zanimljivu osobinu spajanja srpskih prefiksa i rumunskim sufiksa.. (на пример Раду Флора у својој дисертацији пише о Алмашу: "Такође је преко српског дошли и неколико глаголских префиска, а најчешће
do- и
pre-: m-am
produs „ишао сам поново", o
provinit „дошао је поново" ... или
iz-:
izaflu,
izaflat „пронађен" ...").
Lista takvih reči prilična je kod centralnih i zapadnih Vlaha:
• doveńi
• dopļińi
• dobaća (ĭuo dobat, ĭel dobaće) ◊ abĭa dobatuĭ pasuĭu
itd.
Reč
dograĭ, sudeći prema kontekstu navedenih primera
◊ đeţăĭ dograĭ ku ĭal
◊ đeţăĭ dograĭ la lukru
može označavati kraj, dovršetak neke radnje.
Zašto? Kada sam jutros pozvao moje kazivače sa terena, i pročitao im reč i primere uz nju,
dobio sam iz Tande, od Paun Ilića, sledeće objašnjenje:
◊ N-am auḑît đ-aşa vuorbă, ama-mđaţă gînd đi vuorbă "đigraĭ", śkă:
◊ Fusăĭ la kutare şî kutare, ku kare am un nakaz mare đi đemult, şî dupa o taĭnă lungă,
gaćirîm lukru kă điđeĭ ku ĭel đi graĭ!◊ Am fuost astîḑ la Poluamĭe, şî ku fîno-la
am dodat đe graĭ!
Koliko je važno da se što više govornika uključi u obradi reči, pokazuje sledeći moj sagovornik Borislav Paunović, koji je rodom iz Tande a sada živi u Rudnoj Glavi; oženjen je Rudnoglavkom, i od velike je koristi za uočavanje razlike u govoru dva sela sa istoga područja (Gornji Poreč).
On unekoliko ispravlja reč P. Ilića, i kaže da mu je poznat oblik "ograĭ", u izrazima poput oih koje je naveo Sighianu, dakle:
◊ đeţăĭ đi
ograĭ ku ĭel
ali u smislu:
nagraisao sam s njim (nadrljao, nagrabusio)!I na području Rudne Glave je poznata reč "ograĭ" u značenju "problem, sukob; raspra(va)":
◊ am dat đi ograĭ ku ĭel —
došao sam u sukob s njim;
◊ vinu, să điskîlśim ograĭu śe avĭem într-a nuoĭ —
dođi da raspravimo problem koji imamo među nama Ovi su primeri više nego jasni, jer se u njihovoj osnovi nalazi
srp. "graja" —
galama koja nastaje kada se istovremeno čuje više glasova; iz čega logično sledi i značenje "raspra(va)", koja je po tehnici uvek "sukob" a po naravi "problem".
Zaključak:
Da bismo dalje analizirali reč, neophodno je da odgovorimo na pitanje:
Da li je u homolju je došlo do spajanja predloga
dă +
ograĭ >
d-
ograĭ >
dograĭ ?
A to ćemo znati ako se ispita da li je u Sigama poznata reč "ograĭ", i kojeg je značenja!
PS. Sghianu, pitaj babe?
Putokaz za analizu:
http://dexonline.ro/definitie/gr%C4%83igrăí (-ăésc, grăít), vb. –
1. A vorbi. –
2. A spune, a rosti. –
3. (Înv., refl.) A se numi, a se chema. –
4. (Mold., refl.) A se pune de acord, a se învoi. – Mr.
grescu, gri(ș)i, grire; megl.
gres, griri. Sl. (sb.)
grajati „a croncăni”. Schimbarea semantică este ciudată, și a fost explicată de Miklosich,
Slaw. Elem., 20 și Densusianu,
Hlr., 267, ca specifică sl. Petrovici,
Dacor., VII, 170, a fost primul care a făcut distincția între sb.
grajáti „a vorbi”, etimon al rom., și grȁjati „a croncăni”, cf. Pușcariu,
Lr., 292. Der.
agrăi, vb. (
Trans., a interpela), der. artificial, pe baza modelului germ.
reden- anderen (DAR);
grai, s. n. (vorbire; limbă, idiom; argou, limbaj; proverb, zicală; înv., discurs, alocuțiune; voce, accent; înv., învoială, tîrguială; înv., verb, cuvînt), cf. mr.
grai, mr., megl.
grei, din sl., bg.
graj „cînt” (Miklosich, Slaw.
Elem., 20; Miklosich,
Lexicon, 141; Conev 95);
negrăit, adj. (de nespus);
grăitor, s. m. (vorbitor; la nunțile din Trans., persoană care împrovizează strigăturile);
negrăitor, adj. (mut). Sursa: DER (1958-1966)
AGRĂÍ,
agrăiesc, vb. IV. Tranz. (
Reg.) A adresa cuiva vorba. – A
3 +
grăi (după germ. ansprechen, anreden). Sursa: DEX98 (1998)
(Vidi:
http://dexonline.ro/definitie/agr%C4%83i)
? vl.
ograĭ < erdeljski:
agrai 
