KLIŠEJI O VLASIMA

[Vlad]

Objavljeno u : LEGITIMACIJI ZA BUDUĆI RAD VLAŠKOG REPREZENTATIVNOG ORGANA, 01.12.2004. godine.

Autor:

Dragomir Dragić, dipl. ing. mašinstva, predsednik NVO Forum za Kulturu Vlaha (Forum pentru cultura Rumâńilor) sa sedištem u Boru.

KLIŠEJI O VLASIMA

1. Vlasi su »etnička grupa« pa im treba zaustaviti razvoj identiteta i ostvarivanje etničkih prava!

2. Vlasi su potpuno nezavisni etnički fenomen na Balkanu nastao »ni iz čega« i postoje samo između granične reke Dunava i Morave u Srbiji i Loma u Bugarskoj!

3. Vlasi nemaju nikakve veze sa Rumunima i ne treba da ih imaju jer je to teritorijalno ugrožavanje Srbije!

4.Oni koji se zalažu za emancipaciju Vlaha kroz evropske okvire ponašanja su »prorumunske« ili »rumunske« organizacije i pojedinci a time i izdajnici Otadžbine!

5. Vlaški jezik je nešto posebno i ima onoliko varijanti koliko ima vlaških sela i katuna!

6. Vlasi su »najbolji Srbi« jer su njihova imena »upisana zlatnim slovima u borbi za oslobođenje Srbije, za Kralja i Otadžbinu«!

7. Vlasima ništa ne nedostaje!

8. Najvažnija stvar je vraćanje Vlasima starog službenog naziva iz XIX veka i sve će se rešiti prema njima samo po sebi!

[Vlad]

ISTINA

1.   Na osnovu Okvirne konvencije za zaštitu manjina u Evropi svako onaj koji prepoznaje neku svoju specifičnost, različitu od većine (jezik ili vera ili neko drugo svojstvo ili sve to skupa) je »manjina« (zajednica) koja ima sva prava po ovom temeljnom evropskom dokumentu (čl. 2 Zakona o zaštiti prava i sloboda manjina u SRJ, sada SCG) čija je primena uslov za prijem u Savet Evrope i Evropsku Uniju!

2.   Vlasi su etnički fenomen  nastao procesom romanizacije na svim prostorima istočne Evrope (Albanija, Grčka, Bugarska,  Hrvatska, Srbija i Crna Gora, Rumunija, ...) gde je doprlo Rimsko Carstvo. Njihov internacionalni istorijski naziv je VLASI sa poznatom etimologijom, a samosvojno ime RUMÂNI, AR(U)MÂNI, RUMERI, ROMÂNI, koji su samo severno od Dunava dobili savremeno internacionalno ime ROMÂNI na osnovu imena savremene države Rumunije (ROMÂNIA) – kao opšti naziv za RUMUNE I SAVREMENE VLAHE (naziv se duguje učenim Grcima sa početka XIX veka)!

3.   Veza sa Rumunijom i Rumunima iz Rumunije je po osnovu zajedničkog porekla (romanizacija), istorijskog imena (Vlah=Rumun), frapantno istovetne narodne tradicije – ko ne veruje neka konsultuje godišnji narodni kalendar po danima i nazivima- i zajedničkog jezika. Iz ovih razloga Rumunija je duhovna matica Vlaha i mora sa njom da postoji veza. To ne ugrožava teritorijalni integritet Srbije i dignitet ako ne smeta »zaturena« istina! Do 1859/1862. godine Rumunija je i u međunarodnoj nomenklaturi nosila ime VLAŠKA. Zato u rumunskom leksičkom fondu postoji i naziv »vlah, v(a)lah« u saglasnosti sa imenom Vlaška, V(a)lahija, a kod nas, savremenih Vlaha ne postoji.
Rečju, Vlah je stanovnik Vlaške i ne samo Vlaške, pa je odbijanje  veze sa Rumunijom besmislica jer je ona jedina »Vlaška« koja se održala od srednjeg veka do danas (prve »vlaške« bile su u istorijskoj Makedoniji – današnja Grčka i Albanija - počev od XI veka)!

4.   Retorika sa iskazima »prorumunski« i »rumunski« je pokušaj opravdanja jedne asimilatorske politike ranijih režima u ovoj zemlji i crkvenih zastranjivanja prema Vlasima od XIX veka do danas. Feliks Kanic je u svojoj čuvenoj putopisnoj studiji posvedočio da je na primer Krajina 1501. godine veţ bila »rumunizovana« i da je 1842. godine rumunski jezik bio u funkciji u Negotinu! Na kraju, tokom celog XIX veka pa do 1921. godine u popisima je službeno u Kneževini i Kraljevini Srbiji prisutan  naziv RUMUN i RUMNUNSKI JEZIK za VLAHE i VLAŠKI JEZIK, kako se danas službeno nazivaju.

5.   Vlaški jezik nije poseban jezik. Po svojim karakteristikama i strukturi to je rumunski jezik sa pripadnošću takozvanom dako-rumunskom dijalektu rumunskog jezika. Ta identifikacija nije izvršena u Vlaškoj, preteči Rumunije, već na prostoru Austrijskog carstva još u XVIII veku. Posebno svedočanstvo ove istine je Leksikon iz Budima iz 1825. godine (na latinskom nazvan: Leksikon latinsko, vlaški, mađarski, nemački), zatim Elementi gramatike dako-rumunske ili vlaške (1780. god.), Gramatica rumânească (iz 1757. god.), Gramatica vlahica (oko 1840. godine), čuvena intervencija prema bečkom dvoru iz 1791. godine (Supplex libellus valachorum) itd. To očito nije u domenu poznavanja činjenica ambicioznih bivših i novopečenih današnjih partijskih poverenika, protivnika emancipacije Vlaha iz vlaških redova! Na kraju, ovo pitanje će definitivno da reši Lingvistički atlas vlaških ili svejedno rumunskih govora sa ove strane Dunava koji je u fazi izrade.

6.   Vlasi kao Srbijanci, građani Srbije, a ne kao etnički Srbi, jesu zaslužili hvale za  učešće u stvaranju i očuvanju i razvoju Srbije, Otadžbine za one Vlahe koji su njeni građani! Gde i kada su se kroz ispunjavanje svojih građanskih obaveza odrekli sebe da bi se nadalje podičili naslovom »najboljih Srba«? Mnogi »najbolji Srbi« u današnje vreme su kamen o vrat celoj građanskoj i demokratskoj Srbiji i kočnica njenog napretka i evropskog prestrojavanja! Takvi Vlasi – »najbolji Srbi« u ketmanskom maniru (»ketman« je onaj koji govori i čini ono što od njega očekuje vlast, autoritet), pokušavaju da svim silama zaustave emancipaciju Vlaha – jezičku, kulturnu, građansku, demokratsku!

7.   Ono što nedostaje Srbima na nekim prostorima van Srbije, od poštovanja dostojanstva do očuvanja etničke posedbnosti, to nedostaje i Vlasima u Srbiji. Nova evropska rešenja stvaraju uslove da se to promeni. Dakle, nije reč o opštim već o posebnim građanskim pravima  vezano za etničko očuvanje i opstanak kao etničkog entiteata a ne kao folklornog prirepka sa podilaženjem   kroz sintagmu »najbolji Srbi«. Prvi koraci su RTV program, uz proširenje programa RTS RTV Novi Sad na rumunskom i na naše prostore. Nadlje idu ostala etnička prava.

8.   Ovo je problem koji postoji na strani obrazovanih Rumuna, bilo iz Vojvodine bilo iz same Rumunije. Kulturna udaljenost zbog prikraćenosti Vlaha za učenje i na svom maternjem jeziku, stvorila je i određene psihološke i tradicionalne okvire za opstanak nesamosvojnog označavanje Vlaha i njihovo prihvatanje takve prakse. Suština je da je onaj deo vlaške populacije koji stremi očuvanju i razvoju svog identiteta svestan toga. Spiritualna zemlja-matica, Rumunija, kao i obrazovani Rumuni sa drugog prostora mogu da pomognu samo ako se nađe rešenje za takvo definisanje njene zaštitničke uloge i odnosa prema Vlasima, ma gde oni bili i ma kako se zvali ti Vlasi u unutrašnoj (Rumâni, Ar(u)mâni, Rumeri) ili spoljašnjoj nomenklaturi – Vlasi, sa ili bez priznavanja objašnjene sinonimije kod većinskih naroda na Balkanu. Naime, samo na jednosmernoj usmerenosti podrške – ,,Sunteţi Români şi punctum!", praktično se i na toj strani odbija sinonimija, Vlasima u Istočnoj Srbiji nanosi se ogromna šteta i nesvesno se promoviše strategija njihovog trajnog gašenja kao etnosa sa milenijumskim sećanjem i pripadnošću!