Један предлог и пример писања на влашком: С. Гацовић, 1998

[Paun]

          Goran Č. Đorđević
          CÎNT'EC'E D'E DOR
          Zaječar, 1998

          REČ UREDNIKA

          Dobivši rukopis Gorana Č. Đorđevića, sa molbom da učinim sve sto je potrebno na njemu kako bi ugledao svetlost dana, dobio sam, zapravo, priliku da "rešim" problem grafije koju bi najlakše mogli citaţi njegovi sunarodnici, Vlasi, severoistočne Srbije, a koja bi morala biţi najbliža "rođacima" s leve strane Dunava, odnosno književnom rumunskom jeziku.
          Budući da vlaški jezik pripada velikoj grupi romanskih jezika, tačnije grupi istočno - romanskih jezika, kojima pripada i rumunski kao jedini priznati normirani jezik, problem smo donekle rešili tako što smo za pojedine foneme preuzeli grafeme rumunske abecede, poput grafema ţ (srp. c = ц), ş (srp. š = ш), ј (srp. ž = ж), ă i î (nemaju ekvivalente u srpskoj abecedi iii azbuci).
          Neke grafeme, rumunske abecede, preuzeli smo sa malim izmenama, poput ch (ispred samoglasnika e i i, npr. ochi "oči") ili c (npr. facut "/na/pravljen"), a mi ćemo u vlaškom ovaj grafem prikazati isključivo kao c (srp. k ), npr. vl. carn'e "meso"; gh (ispred samoglasnika e i i, npr, gherghină "gergina") ili g (npr. gaică "pojas, spona, veza"), a mi ćemo u vlaškom ovaj grafem prikazati isključivo kao g (srp. g= г), npr. vl. gaică "pojas, spona, veza"; ge (npr. geam "prozorsko okno"), a mi ćemo u vlaškom ovaj grafem prikazati isključivo kao g' (srp. dž = џ), npr. vl. g'am "prozorsko okno".
          Jezik Vlaha, koji su na prostoru severoistočne Srbije živeli u viševekovnoj komunikaciji sa Srbima, je preživeo izvestan uticaj koji se ogleda i u sledećem: da vlaški jezik ima fonema, a samim tim i potrebu za prikazivanjem istih u pisanoj formi, kojih nema u rumunskom jeziku. Valja za njih sačiniti grafeme koji su "najbliži" rumunskoj abecedi da bi se pojedina leksema grafički prikazana mogla lako čitati i razumeti podjednako sa desne i leve strane Dunava, kao i među onima koji nisu romanskog porekla, a koriste nortnirani rumunski jezik za svoje potrebe. Dakle, približiti se, što je moguće više, normiranoj rumunskoj abecedi, aii poštujući potrebe vlaškog stanovništva severoistočne Srbije. Tako smo za vlaške foneme koje su preuzete iz srpskog jezika sačinili grafeme koji su ekvivalentni grafemama srpske abecede; za srp. grafem njekvivalent je vlaški grafem n' (vl. n'ima = rum. nima "niko"), za lj ekvivalent je l' (vl. l'emn'e = rum. lemne "drva"), za ć (*tj) ekvivalent je t' (vl. romîn'eşt'e = rum. romîneşte "rumunski"), za đ (*dj) ekvivalent je d' (vl. d'e = rum. de "od") i za č ekvivalent je c' (vl. dulc'e = rum. dulce "slatko") dok smo "potrebu", za grafemom j (srp. j, npr. Jovan) u vlaškom jeziku, koja je nastala pod uticajem srpskog jezika, "zamenili" originalnim i (vl. npr. Iovan) svuda gde je to bilo potrebno.
          Sa ovim, smatramo, da su Vlasi dobili, za pojedine foneme kojih nema u rumunskom zadovoljavajuće grafeme, koje Rumuni ili poznavaoci rumunskog jezika mogu sa lakoćom čitati tako što će sa svakog vlaškog grafema odbaciti akcente (') "omekšanih" suglasnika (srp. nj - vl. n' - rum. n, npr. vl. n'epoată = rum. nepoată "unuka"; srp. lj - vl. l' - rum. l, npr. vl. l'emn'e = rum. lemne "drva"; srp. ć /*tj/ - vl. t' - rum. t, npr. vl. poat'e = rum. poate "može"; srp. đ (*dj) - vl. d' - rum. d, npr. vl. d'ezgeţa = rum. dezgheţa "odlediti"; srp. č - vl. c' - rum. c, npr. vl. fac'ere = rum. facere).¹
          Ostali grafemi u vlaškoj abecedi bili bi uobičajeni grafemi koji se koriste i u rumunskoj i u srpskoj abecedi, koji su, uostalom, relevantni za sve abecede, počevši od latinske do svih abeceda u savremenim evropskim jezicima.

          U Zaječaru, 15.02.1998.   
          Slavoljub Gacović

          ¹ Ovde valja pridodati još tri grafema za foneme koje poznaje samo "ungurjanska" varijanta vlaškog jezika o cernu nema potrebe ovom prilikom.

          * Напомена: Текст С. Гацовића написан је као предговор књизи песама Г. Ч. Ђорђевића, из које је неколико песама, са овом ортографијом, представљено у конф. Влашко стваралаштво:
          http://forum.paundurlic.com/index.php?topic=38.msg95;topicseen#msg95

[Rosu]

Bine v-am găsît iară!

Domnule Păun, zîce bine la cartea domnului Giorgevici, da' io zîc că să poate scrie şî numa fără  semnu  '  . Care vrea să scrie in grai poate să scrie folosind aşa ortografie ca în exemplele de măi jos:

literar: lemne, poate.
in grai: liemnie, poatie.

literar: geam
in grai: geam
Dacă scriem g'am atunci sigur un român din nordul Dunării nu mai poate înţălege bine. În limbile romanice, mai ales în română şî italiană semnu '  îi pîntru a liga două cuvinte (vorbe) într'unu, iacă aşa cum scrisăi şî io. Dacă îl punem înlăuntru unei vorbe singură, atunci arată tot scrisu numa cu ' ....

Tot aşa în grai ardelenesc există foneme. Şî în ăl moldovenesc...
Nu de la "comunicaţia" cu sîrbii vin fonemele in graiurile rumâneşti. Ele îs acolo de demult.

Dacă scriu:

M-am dus să aduc l'emn'e bun'e d'in pădure.

Mă cam zgîrie pre ochi semnu ala ' . Parcă îs acolo multe cuvinte şî îi musai să le despărţîm...

Dacă scriu:

M-am dus să aduc liemnie bunie dgin pădure.

Apăi acuma scriu şî cum să vorbeşce şî îi şî măi uşor de citit.


PS: Eu aş scrie în limba română literară dar mă tem că nu mulţi ar înţelege tot ce vreau să transmit.

[DJA]

Zivim u Svajcarskoj i ucio sam do sada puno jezika ali svoj materni jezik, jos neznam da pisem, zato mi nemacki i srpski kao materni sada...

Imam volju da to naucim, i ako radim kao crnac a placaju me kao belca :)

mozda moze neko da mi pomogne, jel i ovde u CH nema puno kurseva na rumunski...

puno pozdrava
dejan